Marta Wiśniowska, Translatorische Strategien in den deutschen Übersetzungen des Tagebuchs von Witold Gombrowicz.

Dissertation. Posen 2011. (Oryginał)

Statt in den „Fesseln der Wörtlichkeit“ zu verharren, aus denen sich sein Vorgänger [Walter Tiel] nicht lösen konnte, rettet sich Olaf Kühl in die übersetzerische Autonomie. Sorgfältig und treffsicher entziffert der Übersetzer das verworrene Konnotations- und Denotationsgeflecht des Gombrowicz’schen Textes. Eine eingehende Analyse der deutschen Übersetzung des Tagebuchs von Olaf Kühl zeigt die von ihm eingesetzten, ergänzenden übersetzerischen Verfahren, mit denen er die Phraseologie der Zielsprache in zahlreiche Fragmente des Translats einbringt. (...) Die Intuition des Übersetzers, seine Kenntnisse von Poetik und Stil des Erzählers bewirken, dass er mit absoluter Sicherheit spürt, in welchem Moment er diese Phraseologie ohne Schaden für die Intentionen des Autors verwenden kann, auch wenn sie im Originaltext nicht präsent ist.

Walter Tiel steckt konsequent in den „Fesseln der Wörtlichkeit“. (...) Die genaue Betrachtung der translatorischen Strategien bei der Übersetzung von Phraseologie, umgangssprachlicher Ausdrücke, Ironie und auktorialem Stil deckt zahlreiche Mängel der an der Ausgangssprache orientierten Übersetzung Walter Tiels auf. Seine translatorische Strategie führte öfter zu Beeinträchtigungen der stilistischen und semantischen Ebenen des Originals. (...)

Kühls Arbeit an der Übersetzung des Tagebuchs müssen vielfache Studien über Gombrowiczs Lebenslauf, die Lektüre seiner Romane und Theaterstücke sowie die Forschung nach den Gründen vorausgegangen sein, aus denen der polnische Schriftsteller so und nicht anders formuliert. Kühls Übersetzung ist daher so etwas wie das Protokoll der Rekonstruktion des Geburtsprozess des Tagebuchs. Dabei werden sämtliche Nuancen, die mit der Entstehung dieser spezifischen Sprache einhergehen, erfasst. (...) Olaf Kühl hat in seiner Übersetzung das schwer zu erlernende Talent unter Beweis gestellt, alle „Pfade der Vorstellungskraft“ Gombrowiczs nachzubilden. Sein Vorgänger hat sich diese Mühe nicht gemacht und ist in die „Fallen der Wörtlichkeit“ gegangen, er hat den Wörterbüchern allzu sehr vertraut.“ (S. 182-187).

Quelle: Gombrowicz und Umgebung. Hg. Dominika Switkowska und Tomasz Tyczyński. Adam-Mickiewicz-Literatur-Museum. Warschau 2013. (Die vollständige Doktorarbeit von Marta Wiśniówska ist im Internet zu finden unter: https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/1055/1/Marta%20Wi%C5%9Bniowska%20Doktorat.pdf.

 „Zamiast tkwić w ‚okowach dosłowności‘, z których nie potrafił wyzwolić się jego poprzednik, Olaf Kühl ucieka się do autonomizmu translatorycznego. Tłumacz trafnie i starannie odczytuje zawiłości konotacyjne i denotacyjne tekstu Gombrowicza. (...) Wnikliwa analiza niemieckiego przekładu Dziennika Olafa Kühla ujawniła stosowane przezeń dodatkowe procedury translatoryczne polegające na wprowadzeniu do licznych fragmentów translatu frazeologii języka docelowego. (...) Intuicja tłumacza, jego  znajomość poetyki oraz stylu wypowiedzeniowego narratora sprawiają, że bezbłednie wyczuwa on moment, w którym zastosowanie frazeologizmu, chociaż nieobecnego w tekście oryginału, uwydatnia bezposredniość i ekspresję wypowiedzi, nie wypaczając jednocześnie intencji autora. Walter Tiel konsekwentnie tkwi w ‚okowach dosłowności’. (...) Uważny ogląd strategii translatorskich w zakresie przekładu frazeologii, wyrażeń potocznych, ironii oraz stylu autora oryginału ujawnił liczne niedostatki zorientowanego na język wyjściowy tłumaczenia Waltera Tiela. Jego strategia translatorska niejednokrotnie doprowadziła do degradacji warstwy stylistycznej i semantycznej oryginału. (...) Pracy Kühla nad przekładem Dziennika musiały towarzyszyć liczne studia nad życiorysem Gombrowicza, lektura jego powieści i dramatów oraz próba prześledzenia przyczyn, dla których polski pisarz tak, a nie inaczej formułuje swoje wypowiedzi. Przekład Kühla jest więc swoistym protokołem odtworzenia procesu rodzenia się Dziennika z uchwyceniem wszystkich niuansów jakie towarzyszyły powstawaniu specyficznego jezyka wypowiedzi (...) Olaf Kühl wykazał w swoim tłumaczeniu trudny do zdobycia talent odtworzenia wszystkich ‚ścieżek wyobraźni‘ Gombrowicza. Jego poprzednik nie zadał sobie takiego trudu dając sie zwieść ‚manowcom dosłowności‘ i zbytnio ufając słownikom.“ (s. 182-187).

źródło: https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/1055/1/Marta%20Wi%C5%9Bniowska%20Doktorat.pdf  [dostęp: 27.08.2012],

cyt. według Gombrowicz i okolice. Red. Dominika Switkowska i Tomasz Tyczyński. Muzeum Literatury im. Adam Mickiewicza

Warszawa 2013, S. 117 – 133.